NSA: opłaty reprograficzne nie stanowią wynagrodzenia za świadczenie usług a w związku z tym nie podlegają VAT

9 grudnia br. Naczelny Sąd Administracyjny (NSA), podzielając w pełni stanowisko Stowarzyszenia Autorów i Wydawców COPYRIGHT POLSKA, jednoznacznie stwierdził, że opłaty reprograficzne nie stanowią wynagrodzenia za świadczenie usług w rozumieniu przepisów ustawy o podatku od towarów i usług (VAT), oddalając skargę kasacyjną Ministra Finansów na korzystny dla Stowarzyszenia wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Krakowie (WSA) z dnia 10 kwietnia 2013 r. (sygn. akt. I SA/Kr 258/13).

Sąd w ustnym uzasadnieniu wskazał, że opłaty reprograficzne są jednostronnym zobowiązaniem cywilnoprawnym, które wynika z przepisów ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych (pr.aut.) i podmioty zobowiązane do uiszczania opłat na rzecz organizacji zbiorowego zarządzania prawami autorskimi (OZZ) na podstawie art. 20 i 20(1) pr.aut. nie otrzymują w zamian za to żadnego świadczenia wzajemnego.
NSA uznał ponadto, że w świetle przepisów prawa europejskiego (zarówno polska ustawa o VAT, jak i ustawa o prawie autorskim i prawach pokrewnych implementują w tym zakresie odpowiednie przepisy dyrektyw wspólnotowych) kwestia charakteru opłat reprograficznych jest jednoznaczna. W związku z tym NSA nie widział potrzeby zwrócenia się z pytaniem prejudycjalnym do Trybunału Sprawiedliwości UE i powołał się na zasadzie analogii na wyrok TSUE z dnia 8 marca 1988 r. w sprawie C-102/86 Apple and Pear Development Council vs. Commissioners of Customs and Excise, dotyczący obowiązkowych opłat ponoszonych przez farmerów na rzecz organizacji zajmującej się w Wielkiej Brytanii rozwojem upraw jabłek i gruszek.

Wyrok NSA jest prawomocny i nie podlega zaskarżeniu, w związku z czym uprawomocnił się wyrok krakowskiego WSA, który uchylił interpretację indywidualną Dyrektora Izby Skarbowej w Katowicach wydaną na wniosek Stowarzyszenia (IBPP1/443-743/12/AZb) z dnia 29 października 2012 r.

W uchylonej interpretacji Dyrektor Izby Skarbowej w Katowicach uznał obowiązek Stowarzyszenia w zakresie wystawiania faktur płatnikom opłat reprograficznych z uwagi na przyjęcie fikcji prawnej sprzedaży za pośrednictwem OZZ licencji na kopiowanie utworów i zastosowanie w związku z tym przepisów o tzw. komisie usług. Stowarzyszenie uznało taką interpretację za sprzeczną z istotą opłat reprograficznych i prawem autorskim, i zaskarżyło ją do WSA w Krakowie w połowie stycznia 2013 r., korzystając z pomocy prawnej spółki doradztwa podatkowego MDDP Michalik Dłuska Dziedzic i Partnerzy w postępowaniu przed WSA i NSA.

WSA podzielił interpretację Stowarzyszenia, wspartą opiniami prawnymi sporządzonymi przez prof. Ryszarda Markiewicza i dra Marka Bukowskiego, stwierdzając, że „nie ma w konsekwencji podstaw do uznania, aby w związku z pobieraniem opłaty reprograficznej miało miejsce świadczenie usług w rozumieniu ustawy o podatku od towarów i usług. Relacja o charakterze jakiegokolwiek świadczenia pomiędzy zobowiązanym do wniesienia opłaty z jednej strony, a Stowarzyszeniem albo wydawcą z drugiej strony nie powstaje. Wniesienie opłaty reprodukcyjnej nie jest bowiem świadczeniem ekwiwalentnym - w zamian za nie podmiot zobowiązany nie otrzymuje żadnego innego świadczenia ani od Stowarzyszenia, ani od wydawcy, nie nabywa też z mocy prawa żadnych nowych, szczególnych uprawnień. Dowodzi tego np. wspomniany już wyżej rekompensacyjny charakter opłaty reprograficznej. Skarżące Stowarzyszenie nie świadczy na rzecz podmiotu zobowiązanego żadnych usług. Inkasuje jedynie opłatę, natomiast nie udziela ani w imieniu własnym, ani innych podmiotów licencji na korzystanie z praw autorskich w zamian za wniesienie tejże opłaty. Opłata nie stanowi więc wynagrodzenia za czynności, wykonywane przez Stowarzyszenie. Zobowiązanie do uiszczenia opłaty reprodukcyjnej ma zatem charakter całkowicie jednostronny. Można jedynie mówić, że strona skarżąca [SAiW COPYRIGHT POLSKA] dokonuje świadczenia na rzecz podmiotów uprawnionych, ponieważ po przyjęciu opłaty dokonuje pomiędzy nie jej podziału. Nie ma zatem miejsca sytuacja, o której mowa w art. 8 ust. 2 ustawy o podatku od towarów i usług.

Nie sposób również uznać, aby strona skarżąca [SAiW COPYRIGHT POLSKA] w opisanym przez nią stanie faktycznym dokonywała czynności, wskazanych w art. 8 ust. 2a ustawy o podatku od towarów i usług, a zatem, aby działając w imieniu własnym, ale na rzecz osoby trzeciej brała udział w świadczeniu usług. Skoro również pomiędzy wydawcą a podmiotem zobowiązanym nie zachodzi stosunek o charakterze świadczenia usług, to brak podstaw do przyjęcia, że Stowarzyszenie w takim świadczeniu usług bierze udział.”.

W konsekwencji zapadłego 9 grudnia br. wyroku w terminie 3 miesięcy od otrzymania przez Ministra Finansów uzasadnienia wyroku NSA wraz z aktami sprawy powinna zostać wydana nowa interpretacja indywidualna zgodna z wytycznymi zawartymi w wyroku z 9 grudnia br.

Dlatego też Stowarzyszenie opiera się nadal na interpretacjach indywidualnych Ministra Finansów IBPP3/443-738/11/PK, IBPP3/443-468/11/PK i IBPP3/443-739/11/PK z lipca 2011 r., określających zasady rozliczania Stowarzyszenia z wydawcami, których słuszność potwierdziły wyroki WSA i NSA, zgodnie z którymi Stowarzyszenie świadczy usługi na rzecz wydawców polegające na inkasie i repartycji opłat reprograficznych, których wartość (od której naliczany jest podatek VAT) stanowi przypadający proporcjonalnie na uprawnionego koszt tych działań.

Tym samym Stowarzyszenie nie nabywa żadnych świadczeń od wydawców ani też nie wykonuje żadnych świadczeń na rzecz podmiotów zobowiązanych do zapłaty opłaty reprograficznej, które to świadczenia mogłyby być opodatkowane podatkiem VAT.

Stowarzyszenie opublikuje na swojej stronie internetowej pisemne uzasadnienie wyroku NSA oraz nową interpretację indywidualną, niezwłocznie po ich otrzymaniu.

Komentarz mec. Marka Bukowskiego

Wyrok ten przełamuje dotychczasową ocenę statusu podatkowego organizacji zbiorowego zarządzania. Organizacje te wykonują zadania o różnym charakterze prawnym, stąd też nie sposób traktować je jednolicie na gruncie obowiązujących regulacji podatkowych. Zważywszy na wspomnianą specyfikę działalności tych organizacji oraz coraz większą ich rolę w obrocie prawnym, materia ta nie powinna być jednak domeną wykładni sądowej. Z uwagi na tę okoliczność należy opowiedzieć się za wprowadzeniem odrębnych uregulowań, które jednoznacznie i zarazem kompleksowo traktowałyby zobowiązania podatkowe organizacji zbiorowego zarządzania w relacjach z podmiotami uprawnionymi oraz korzystającymi z utworów i przedmiotów praw pokrewnych.

Radca prawny dr Marek Bukowski – wspólnik w kancelarii Bukowski i Wspólnicy Sp.k.